Recent onderzoek:
Het effect van propolis in de strijd tegen COVID-19

Datum publicatie: 17 december 2020

In het Journal of Biomedicine and Pharmacotherapy, Volume 131, November 2020, zijn resultaten gepubliceerd van een onderzoek naar het potentieel van propolis in de strijd tegen de COVID-19-pandemie. Drie Braziliaanse onderzoeksinstellingen en een afdeling van de universiteit van Miami bundelden de krachten en bouwden een studie uit op basis van beschikbare literatuur uit maar liefst 256 wetenschappelijke bronnen.

Abstract van het onderzoek naar propolis en corona

Propolis is een wasachtige substantie voortgebracht door honingbijen die exsudaat van planten verzamelen (bij planten heeft exsudaat de functie om schadelijke insecten of concurrerende planten te verjagen). In de traditionele plantengeneeskunde is het een veelgebruikt middel om de gezondheid te ondersteunen en het immuunsysteem een boost te geven. Met het uitbreken van de COVID-19-pandemie is er wereldwijd meer interesse dan ooit in propolisproducten. De bestanddelen van propolis lijken potentieel te hebben om de strijd aan te gaan met de mechanismen achter SARS-CoV-2. Als SARS-CoV-2 gastcellen aanvalt, treedt het kenmerkende spike-eiwit in interactie met het angiotensine-converterende enzym 2 (ACE2) en de serine-protease TMPRSS2 in ons lichaam. Dat resulteert in een overreactie van PAK1-kinases. Die faciliteren longontstekingen veroorzaakt door het coronavirus, de aanmaak van bindweefsels en onderdrukken het immuunsysteem. De bestanddelen van propolis hebben een remmend effect op de werking van ACE2, TMPRSS2 en de PAK1-celsignaleringsmechanismen (het vermogen van cellen om op de omgeving te reageren). De antivirale werking is bovendien zowel bewezen in vitro (labotesten) als in vivo (getest op dieren of mensen). Preklinische studies tonen aan dat propolis de immunoregulatie van pro-inflammatoire cytokines bevordert en zo zorgt voor een vermindering in de inflammatiemerkers IL-6, IL-1 beta of de tumornecrosefactor TNF-a, die instaat voor celdoding of overleving. Bij dat immunoregularisatieproces zijn monocyten en macrofagen betrokken, alsook Jak2/STAT3, NF-kB en inflammasomen. Daardoor wordt het risico op een cytokinestorm ingeperkt. Dat is een plotse uitbraak van ontsteking die tot orgaanfalen kan leiden, een van de voornaamste aanleidingen tot overlijden in een vergevorderd stadium van COVID-19. Propolis is ook veelbelovend gebleken als hulpmiddel in de behandelingen tegen comorbiditeiten, met name risicovolle aandoeningen als ademhalingsziektes, hoge bloeddruk, diabetes en kanker. Bovendien zijn gestandaardiseerde propolisproducten met consistente bioactieve eigenschappen vandaag vlot verkrijgbaar.

Gezien de huidige noodsituatie veroorzaakt door de COVID-19-pandemie en de schaarse andere behandelingsmethodes, kunnen we propolis naar voren schuiven als een veelbelovend en relevant middel dat veilig en gemakkelijk in te nemen valt en al zijn ingang heeft gevonden als natuursupplement en functioneel voedingsmiddel.

Waarom werd het effect van propolis op het coronavirus onderzocht?

De onderzoekers zagen hun research als een noodzaak in een wereld die kreunt onder de pandemie. Overal ter wereld ligt het publieke leven lam en voorlopig is het nog steeds wachten op een werkzaam vaccin of zijn er geen therapeutische oplossingen. Met hun onderzoek wilden de initiatiefnemende instellingen nagaan of er natuurlijke hulpmiddelen bestaan die de ziekte kunnen afremmen of verlichten. Heel wat natuurproducten hebben in het verleden al hun antivirale verwerking bewezen, dus vermoeden de onderzoekers dat er ook een middel te vinden moet zijn dat de strijd kan aangaan met het huidige virus. Omdat propolis eerder al zijn ontstekingsremmende waarde heeft bewezen in de strijd tegen schimmels (in de podologie), huidaandoeningen (eczeem), longaandoeningen (bronchitis) en zelfs HIV.

Bovendien is propolis relatief goedkoop en zijn er geen nevenwerkingen bekend. Je hoeft er ook niet voor naar de dokter te gaan of een medische instelling te bezoeken, iets waar veel mensen wereldwijd nu wel wat schrik voor hebben. Het is dus een zeer laagdrempelig product. De onderzoekers wijzen erop dat propolis de effecten van COVID-19 kan afremmen, maar uiteraard geen vaccin of geneesmiddel is. Toch vinden ze dat elke remmende factor in deze noodsituatie een bijdrage kan leveren in de strijd tegen corona.

Wat gebeurt er nu eigenlijk bij een coronabesmetting?

Als iemand besmet is met het SARS-CoV-2-virus, bindt het typische spike-eiwit zich met het angiotensine-converterende enzym 2 (ACE2). Proteases zoals TMPRSS2 activeren dat eiwit en spelen zo een belangrijke rol in de virale infectie. Nadat het virus is binnengedrongen, treedt endocytose op, waardoor de PAK1-kinases overreageren en longontsteking of longfibrose veroorzaken of andere levensbedreigende reacties uitlokken. Bij verhoogde PAK1-niveaus wordt ons immuunsysteem in slaap gewiegd, waardoor het virus vrij spel krijgt om zich te repliceren.

Welke bestanddelen in propolis hebben een bewezen effect tegen welke componenten van het coronavirus?

Vijand? de DNA-dependent RNA polymerase van het virus en het spike-eiwit
Wat? virale componenten die zich aan de gastcel hechten
Werkzame propolisbestanddelen? limonine, quercetine en kaempferol
Wat doen ze? sterke verlichtende werking door hoge bindingskracht met de virusdelen (-9 tot -1.1 kcal/mol)

Vijand? 3a channel-eiwit
Wat? viraal component dat zich aan de gastcel hecht
Werkzame propolisbestanddelen? kaempferol
Wat doet het? blokkeert het 3a-kanaal dat gecodeerd wordt door ORF 3a van SARS-CoV (bij in vitro-onderzoek)

Vijand? angiotensine-converterend enzym 2 (ACE2)
Wat? de voornaamste receptor voor het virus
Werkzame propolisbestanddelen? myrecetine, hesperitine, pinocembrine en cafeïnezuur-fenethylester (CAPE)
Wat doen ze? sterke remmende werking door hoge bindingskracht met het ACE2-enzyme (tussen de -7,5 en -10.4 kcal/mol) (bij in silico-onderzoek)

Vijand? TMPRSS2
Wat? een serine-protease die de weg baant voor het spike-eiwit
Werkzame propolisbestanddelen? kaempferol
Wat doet het? bij prostaatkanker is al bewezen dat het de werking van androgene receptoren als PSA en TMPRSS2 lamlegt (in vitro-onderzoek)

Vijand? PAK-1
Wat? Kinase die de werking van het immuunsysteem van de gast onderdrukt. Een kinase is een enzymengroep die een fosfaatgroep op een ander eiwit kan aanbrengen.
Werkzame propolisbestanddelen? cafeïnezuur en cafeïnezuur-fenethylester; in het bijzonder in groene propolis, waarbij ook de aanwezigheid van artepilline-C een belangrijke rol speelt.
Wat doen ze? vermijdt de overdracht van de kwalijke cellen en remt de kinase direct af om zo een blokkade op te werken tegen de coronavirale infectie

Vijand? 3CL^pro-protease
Wat? bewerkstelligt de verspreiding en replicatie van de polypeptiden 1a en 1b en levert zo de bouwstenen voor het werkzame eiwit van de SARS-CoV-2-infectie.
Werkzame propolisbestanddelen? hesperitine
Wat doet het? Remt de splitsing en verspreiding van het 3CLpro-eiwit af

Vijand? inflammatoire reacties en immunomodulatie
Wat? reacties op de virale infectie die schade berokkenen aan organen en/of reacties van het immuunsysteem op virale infecties
Werkzame propolisbestanddelen? propolisextract, kaempferol, cafeïnezuur-fenethylester

Wat doen ze?

remmen de tumornecrosefactor TNF-a af
induceren calciumregulatie in de dendritische cellen, die een belangrijke rol spelen in de strijd van het immuunsysteem tegen ziekteverwekkers
verzachten inflammatoire reacties veroorzaakt door de inflammatiemerkers IL-6 en IL-1 beta
reguleren de werking van cytokines bij astmabestrijding
reguleren de werking van inflammatiemerkers bij een acute longontsteking
remmen de productie van pro-inflammatoire cytokines af (o.a. IL-1�, IL-6 en TNF-a), inflammatiemerkers en beschermen onze macrofagen (de afvaletende cellen van ons afweersysteem) tegen pro-inflammatoire chemokines als RANTES.
reduceren het risico op eierstokkanker (vooral een eigenschap van kaempferol)
remmen de aanmaak van het eiwitcomplex NF-kB af bij leukemie
moduleren de JAK/STAT-mechanismen van het immuunsysteem en verlichten oxidatieve stress en inflammaties.
versterken het humorale (extracellulaire) en cellulaire afweersysteem dat zich richt op ziekteverwekkers in het lichaamsvocht (onderzoek bij muizen, met herpes als testinfectie)

Welke bewezen effecten heeft propolis op risicovolle ziektes voor een coronapatiënt?

Effect van propolis op kanker

Kankerpatiënten lopen een 3 à 4 keer hoger risico om in een kritiek stadium van COVID-19 terecht te komen. Zowel in vitro als in vivo onderzoeken toonden aan dat propolis potentieel heeft als complementaire therapie in de behandeling van nagenoeg alle kankers. Vooral van de Braziliaanse groene propolis is hier bewijs voor.

Effect van propolis op hypertensie en cardiovasculaire ziektes

Onderzoek bij ratten toonde een gunstig effect aan op de bloeddruk. Onderzoek bij menselijke proefpersonen bevestigde dat en wees ook op een verlaagd risico op hart- en vaatziekten.

Effect van propolis op obesitas

Obesitas is een gevaarlijke pathologie in combinatie met SARS-CoV-2-infectie, omdat ze beide sterke inflammatoire reacties veroorzaken, die elkaar dan versterken. Onderzoek bij muizen toonde aan dat propolis de negatieve gevolgen van een hoogcalorisch dieet kan afremmen. Van het cafeïnezuur-fenethylester was al geweten dat het obesitas tegengaat.

Effect van propolis op tromboses

COVID19-patiënten lopen een verhoogd risico op tromboses en orgaanfalen, met een hoge mortaliteitsgraad als gevolg. Verschillende onderzoeken toonden aan dat propolis de vorming van bloedklonters kan tegengaan. Dat werd aangetoond in testen met muizen en in een in vitro-omgeving.

Effect van prolis op leeftijdsziekten

Leeftijd is een sterke risicofactor omdat bij ouderen het gevaar op een cytokinestorm groter is (dat is een plots overreactie in het lichaam). Zowel bij mensen als ratten die propolis toegediend kregen, werden gunstige effecten op de levensduur en ouderdomsgerelateerde ziekten opgetekend. Bij muizen werden al bemoedigende resultaten vastgesteld in de bestrijding van Alzheimer.

Effect van propolis op diabetes

Diabetes houdt net als obesitas verband met sterke inflammatoire reacties. Wereldwijd wordt propolis nu al gebruikt door diabetespatiënten. In testen bij ratten kan zelfs sterfte worden tegengegaan bij anders dodelijke glucose- en vetgehaltes. Bij menselijke patiënten werd een verhoogde concentratie aan antioxidanten genoteerd en ook de helende eigenschappen bij open wonden zijn relevant bij diabetespatiënten, die daar doorgaans moeilijker van genezen.

Effect van propolis op nieraandoeningen

De nieren zijn een gegeerd doelwit van het SARS-CoV-2-virus. Nierdysfunctie bij COVID19-patiënten leidt opvallend veel tot overlijden. Proeven met dieren toonden al aan het propolis doeltreffend is tegen nefropathie (een groep nierziekten). Ook klinische testen op mensen toonden aan dat propolis proteïnurie tegengaat.

Effect van propolis op bacteriële infecties

Hiervoor is propolis al het langst bekend: al in het Oude Testament wordt er gewag van gemaakt en Hippocrates beschreef de antibacteriële werking van propolis al uitvoerig. In Oost-Europa en Rusland is de behandeling van bacteriële infecties altijd vrij gangbaar gebleven, en aan het eind van vorige eeuw doken hier dan ook de eerste wetenschappelijke onderzoeken op die de waarde van propolis aantoonden in de strijd tegen verschillende soorten stafylokokken, tuberculose en tandbederf. Ook als middel om wonden te helen wordt de werking door onderzoek herhaaldelijk gestaafd.

Wat moet verder onderzoek naar propolis nog uitwijzen?

De onderzoekers dichten propolis, op basis van alle aangehaalde bronnen en onderzoeken, een enorm potentieel toe als wapen in de strijd tegen corona. Omdat het goedkoop is, een gangbaar product is dat al beschikbaar is op de markt en een natuurproduct is zonder bijwerkingen.

Dit is niet de eerste stap in het onderzoek naar propolis, al sinds vele jaren worden reeds studies gedaan en zijn we al goed op weg om een natuurlijke oplossing te vinden tegen deze ziekte maar meer onderzoek is nog steeds nodig.
Onontgonnen onderzoeksgebieden zijn volgens hen:

Het gebrek aan standaardisering tussen alle propolissoorten -en producten. Met andere woorden: hebben alle soorten propolis evenveel effect als in de studies wordt verklaard?
Verder is er een gebrek aan diversiteit in de studies. Niet alle effecten zijn in verschillende contexten getest: vaak alleen in labo's, of alleen met proefdieren, of alleen op proefpersonen. Er zijn ook niet-klinische studies nodig, dus niet in een kunstmatige omgeving.
Onderzoek naar dosering. Er zijn weinig testen met verschillende doseringen. Er is weinig geweten wat het effect is van lagere of hogere doseringen voor al deze tests.

Propolis volgens de Wereldgezondheidsorganisatie

Zelfs in een artikel geschreven door International Journal of Pharmaceutical Research voor het WHO zeggen ze dat propolis kan helpen tegen Covid-19. De literatuur suggereert dat propolis als medicament kan worden gebruikt bij de behandeling van virale infecties. Het verhoogt de immuniteit van de gastheer. Het is ook belangrijk op te merken dat propolis een natuurlijke remedie kan zijn voor nieuwere virale infecties, gezien zijn breed spectrum activiteit in het menselijk lichaam en dus deze infecties behandelt. Een goed ontworpen preklinische screening gevolgd door gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken is nodig.

Finaal is het ook goed om te weten dat propolis samen gebruikt mag worden met courante geneesmiddelen zonder dat het de werking ervan verstoort of tegengaat, aldus ook de criteria van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Overtuigd van de kracht van propolis?

Bij Dingens verdeelt propolis die voornamelijk afkomstig is uit eigen streek, omdat die algemeen als de beste van alle propolissoorten wordt beschouwd voor aandoeningen die voornamelijk in deze streek voorkomen,
Je kunt propolis kopen via onze webshop of in een van de vele natuurwinkels in België.

Bronnen: